آیا معامله شفاهی را می‌توان فسخ کرد؟ چگونگی اثبات فسخ معامله شفاهی
معاملات در دنیای حقوق اغلب با نگارش قراردادهای مفصل و رسمی همراه هستند. اما در بسیاری از موارد روزمره، افراد بر اساس اعتماد و توافق شفاهی اقدام به معامله می‌کنند. حال سؤال اینجاست که اگر یکی از طرفین بخواهد چنین معامله‌ای را برهم بزند (فسخ کند)، چگونه می‌تواند این فسخ شفاهی را به اثبات برساند؟ اثبات فسخ معامله شفاهی، به‌ویژه در محاکم قضایی ایران، چالش‌های خاص خود را دارد که در این مقاله به بررسی آن‌ها خواهیم پرداخت.
مبانی قانونی معاملات شفاهی و فسخ آن‌ها: آیا «قول مرد» سند است؟
در نظام حقوقی ایران، اصل بر آزادی قراردادها و اعتبار اراده است. ماده ۱۰ قانون مدنی بیان می‌دارد که اگر توافقات طرفین مخالف صریح قانون نباشد، معتبر و لازم‌الاجراست. بنابراین، معاملات شفاهی نیز به اندازه قراردادهای کتبی دارای اعتبار حقوقی هستند، با این تفاوت که اثبات آن‌ها دشوارتر است.
فسخ یک معامله، به معنای برهم زدن یک‌جانبه آن بر اساس یکی از خیارات قانونی (مانند خیار غبن، خیار عیب، خیار شرط و...) یا توافق طرفین است. حال اگر این فسخ به‌صورت شفاهی انجام شده باشد، برای اثبات آن باید از ادله اثبات دعوا کمک گرفت.
برای آشنایی بیشتر با انواع شرایط برهم زدن قراردادها، مطالعه مقاله شرایط قانونی فسخ قراردادها و تفاوت آن با ابطال می‌تواند بسیار مفید باشد.
ادلة اثبات فسخ شفاهی در محاکم ایران
اثبات فسخ در معامله‌ای که خود شفاهی بوده، نیازمند ارائه مدارکی قوی و متقن به دادگاه است. مهم‌ترین ادله‌ای که می‌توانند به کمک شما بیایند عبارتند از:
- شهادت شهود: اگر شاهد یا شاهدانی در زمان اعلام فسخ یا حتی حین انجام معامله و توافق بر فسخ حضور داشته‌اند، شهادت آن‌ها یکی از قوی‌ترین ادله است.
- اقرار طرف مقابل: اگر طرف دیگر به‌صورت صریح در دادگاه یا خارج از آن (که قابل اثبات باشد) به فسخ معامله اقرار کند.
- امارات و قرائن: رفتارهایی که پس از فسخ شفاهی صورت گرفته‌اند و نشان‌دهنده قبول فسخ توسط طرفین هستند.
به‌عنوان مثال، اگر پس از فسخ شفاهی، فروشنده مال مورد معامله را به شخص ثالثی فروخته باشد و خریدار اول نیز هیچ اعتراضی نکرده باشد، این خود می‌تواند یک قرینه قوی بر تحقق فسخ باشد.
نقش رفتار طرفین پس از فسخ شفاهی
دادگاه‌ها اغلب به قراین و امارات توجه ویژه‌ای دارند. این قراین شامل هر نوع رفتار یا اقدام عملی است که پس از فسخ شفاهی رخ داده و صحت ادعای شما را تقویت می‌کند. یک مثال کاربردی می‌تواند در مورد وصول چک قبل از موعد باشد. اگر شما چکی را بابت معامله‌ای صادر کرده‌اید و پس از فسخ شفاهی، طرف مقابل تلاش برای وصول آن نکند، می‌تواند قرینه‌ای دال بر پذیرش فسخ باشد.
| حالت فسخ | دلیل اصلی اثبات | چالش حقوقی |
|---|---|---|
| کتبی | سند رسمی یا عادی (مانند اظهارنامه) | صحت امضا و تاریخ |
| شفاهی | شهادت شهود، اقرار، قراین و امارات | تأیید و تطبیق اظهارات شهود و قدرت قراین |
آثار حقوقی و مسئولیت‌های پس از اثبات فسخ: بازگشت به نقطه صفر
اثبات موفقیت‌آمیز فسخ معامله شفاهی، آثار حقوقی مهمی را به دنبال دارد. مهم‌ترین اثر حقوقی، انحلال عقد از لحظه فسخ است. به این معنا که گویی معامله از ابتدا وجود نداشته است (البته نه به معنای بطلان، بلکه با اثر قهقرایی کمتر). این موضوع، طرفین را موظف به اجرای تعهدات زیر می‌کند:
تکلیف استرداد عین مال و منافع
پس از اثبات فسخ، طرفین باید آنچه را که از دیگری دریافت کرده‌اند، بازگردانند:
- مبیع (مال مورد معامله): اگر فروشنده مال را تحویل داده باشد، خریدار باید عین مال را به او برگرداند.
- ثمن (پول یا عوض معامله): اگر خریدار مبلغی پرداخت کرده باشد، فروشنده باید آن را استرداد کند.
- منافع: منافع و درآمدهایی که در فاصله زمانی دریافت مال تا زمان فسخ به دست آمده (مانند اجاره ملک یا سود بانکی پول)، نیز باید بازگردانده شود.
مطالبه خسارات احتمالی و حقوق قانونی
اگر فسخ به دلیل تخلف یکی از طرفین و استفاده از خیارات قانونی بوده باشد (مانند خیار غبن)، شخص فسخ‌کننده می‌تواند در صورت ورود ضرر، مطالبه خسارت نماید. همچنین، اگر طرف متخلف موجب طولانی شدن روند دادرسی و زیان شده باشد، می‌تواند مورد مطالبه خسارت تأخیر تأدیه قرار گیرد.
? توصیه حقوقی مهم: از آنجایی که اثبات فسخ شفاهی در دادگاه بسیار پیچیده و متکی به شهادت است، اکیداً توصیه می‌شود در صورت بروز اختلاف، پیش از هر اقدامی با یک وکیل متخصص دعاوی قراردادها مشورت نمایید. وکیل می‌تواند با تسلط بر مراحل قانونی اثبات صوری بودن قرارداد و آثار آن و روش‌های قانونی، بهترین راهکار را برای جمع‌آوری و ارائه ادله به دادگاه ارائه دهد. گاهی یک مدرک کوچک یا نحوه طرح دعوا، سرنوشت پرونده را تغییر می‌دهد.
چکیده نهایی و راهکارهای پیشگیری: از محکم‌کاری نترسید!
معاملات شفاهی معتبرند، اما فسخ آن‌ها دشوار است. برای اثبات فسخ شفاهی، باید به دنبال شهود عادل یا قراین و امارات قوی باشید که نشان‌دهنده پذیرش فسخ توسط طرف مقابل باشد. آثار حقوقی این اثبات، بازگرداندن عین مال و منافع حاصل از آن است.
بهترین راه برای اجتناب از این چالش‌ها، رسمی و کتبی کردن کلیه توافقات، حتی فسخ آن‌هاست. اگر مجبور به فسخ شفاهی شدید، حتماً با حضور شهود انجام دهید و از طرف مقابل بخواهید در اسرع وقت، مدارکی دال بر تأیید فسخ (مانند رسید استرداد وجه) به شما ارائه دهد.
نظرات حقوقی (۰)
هیچ نظری ثبت نشده است. اولین نظر حقوقی را شما ثبت کنید! 💬