• مرضیه توانگر
• سهم الارث

آشنایی با اصطلاحات رایج در بحث ارث:

در این مقاله سعی داریم با توجه به اصطلاحات حقوقی متعددی که در بحث ارث مطرح شده و درک عوام افراد از قانون را مشکل می نماید توضیح داده و راه را برای درک هر چه بیشتر بحث ارث ساده نماییم.

در ابتدای کلام باید به یک نکته مهم اشاره کنیم.زمانی که بحث ارث مطرح می شود یعنی حتما مورثی فوت نموده است.در واقع تا زمانی که شخص زنده است نمی توان سخنی در زمینه ارث داشت.آنچه که بعضا در میان افراد دیده می شود که حتی در زمان حیات از سهم خود یا مدیریت اموال مورث به زور قانون سخن می گویند وجهه قانونی ندارد.تا زمانی که شخص زنده است اختیار کامل در مورد همه اموال خود داشته و حتی می تواند تا قبل از فوت کلیه اموال خود را به اشخاصی غیر از ورثه آینده منتقل نماید.قانون از این اقدام حمایت کامل می نماید.

ترکه:

در زمان فوت کلیه ی دارایی های شخص متوفی را ترکه می گویند.دارایی می تواند هم جنبه مثبت داشته باشد و هم منفی.بدین معنا که ممکن است آنچه از متوفی باقی می ماند غیر از بدهی های او نباشد.

ترکه از نظر قانون دارای شخصیت حقوقی مستقلی است.بدین معنا که تا زمان تسویه حساب جزء دارایی هیچ شخص خاصی قرار نمی گیرد.اولین هزینه هایی که از ترکه کسر می شود هزینه کفن و دفن متوفی است.

سپس دیون متوفی به ترتیب قانونی از ترکه جدا می گردد.در این زمینه طلبی که وابسته به اعیان است مثلا طلب دارای وثیقه ملکی مقدم است بعد دیون ممتازه به ترتیب مشخص می شود که مهریه نیز جزئی از این دیون است.

در آخر وصایای متوفی از ترکه جدا می گردد.آنچه که باقی می ماند متعلق سهم ورثه است و بین آنان به نسبت های مشخص شده در قانون تقسیم می گردد.

به ترکه ماترک نیز می گویند.

گواهی انحصار وراثت چیست؟

گواهی انحصار وراثت به معنی مشخص نمودن ورثه شخص متوفی در زمان فوت و تعیین درصد و سهم هر کدام از ماترک می باشد.بعد از فوت ، ورثه وی باید با دردست داشتن مدارک از جمله اسناد هویتی متوفی و خود درخواستی را به شورای حل اختلاف آخرین محل متوفی تقدیم نمایند و این گواهی را برای تقسیم ارث و هرگونه اقدام قانونی بر روی اموال دریافت نمایند.یکی از کارهایی که برای اقدام بر روی ماترک لازم است پرداخت مالیات بر ارث در دارایی می باشد.

قبول ترکه:

قبول ترکه بدین معناست که ورثه کل باقیمانده ماترک را با تمام شرایط آن می پذیرند.گاهی پیش می آید که بعد از تقسیم ارث میان ورثه شخصی ادعای طلبی را به هر صورت از متوفی دارد.در این شرایط باید علیه کلیه ورثه اقامه دعوا نماید.و به اندازه سهم هر یک طلب خود را دریافت کند.در این میان ورثه ای که ترکه را قبول نموده در قبال چنین مواردی قطعا مسئول پرداخت می باشد.

قبول ترکه دو حالت دارد:گاهی قبل از تحریر ترکه و بدون قید و شرط است .در این حالت قبول کننده مسئول پرداخت کلیه دیون متوفی می باشد اعم از اینکه از ماترک بیشتر یا کمتر باشد.گاهی نیز به شرط تحریر ترکه است که در این صورت مسئولیت وی محدود به میزان ماترک می باشد.

رد ترکه:

رد ترکه از سمت وراث بدین معنا نیست که چیزی از ماترک به وارث رد کننده تعلق نگیرد.در واقع بعد از خالص شدن ترکه از دیون متوفی این مالکیت به صورت خود به خود و ناخواسته به ورثه منتقل می شود.اثر رد ترکه بر عکس مورد فوق در دیون متوفی ظاهر می شود.در واقع وارث رد کننده هر گونه مسئولیتی در قبال دیون متوفی را از خود سلب می کند.

مورث و ورثه:

مورث کسی است که فوت کرده و اموال وی باید بین بازماندگان تقسیم شود.

ورثه یا وراث کسانی هستند که از ماترک متوفی به نسبت قانونی ارث می برند.

طبقات و درجات ارث:

در قانون برای مشخص کردن ورثه متوفی سه طبقه در نظر گرفته شده است.در هر طبقه نیز وراث درجاتی دارند.

به طور کلی هر طبقه طبقه مابعد خود و هر درجه نیز درجات مابعد خود را از ارث محروم می کند.

طبقه اول:شامل پدر و مادر و فرزندان و نوادگان تا هر جا که پایین رود.

طبقه دوم :جد و جده پدر و مادری تا هر کجا که بالا رود .خواهر و برادر و فرزندان آنان تا هر کجا که پایین رود.

طبقه سوم :عمو ،عمه، خاله، دایی و فرزندان آنان تا هر کجا که پایین رود.

در طبقه اول فرزندان در درجه اول و نداگان در درجه دوم هستند و به همین ترتیب تا آخر.

در طبقه دوم جد و جده پدرو مادری در درجه اول و بالاتر از آن در درجه دوم و الی آخر.خواهر و برادر نیز در درجه اول و فرزندان آنان در درجه دوم می باشند و همینطور تا پایین تر.

در طبقه سوم نیز عمو و عمه و خاله و دایی در درجه اول و فرزندان آنان در درجه دوم می باشند.همینطور تا پایین تر.

حجب و حاجب چیست:

حجب به معنای حایل و مانع ارث است.حاجب کسی است که شخص دیگری را از ارث محروم کند.

حجب بر دونوع است:

حجب حرمانی: بدین معنا که شخصی با حضور خود شخص دیگری را به طور کامل از ارث محروم می نماید.در این مورد مثلا وجود فرزند مانع ارث بردن نواده می شود.

حجب نقصانی:بدین معنا که وجود شخصی میزان سهم ورثه دیگر را کاهش می دهد.مثلا وجود فرزند سهم زوجه را از یک چهارم به یک هشتم ماترک کاهش می دهد.

فرض بر و قرابت بر به چه معناست:

میزان سهم ورثه از ماترک متوفی در قانون به دو صورت مشخص شده است.عده ای فرض بر و عده ای قرابت بر هستند.

بر اساس ماده 894 قانون مدنی فرض بر یعنی کسی که سهم او از ترکه در قانون به صورت درصد معینی مشخص شده است.مثلا سهم زوجه از ترکه متوفی در صورت نبودن فرزند یک چهارم آن است.

قرابت بر بدین معنا است که درصد مشخصی برای این دسته از وراث مشخص نشده است.درواقع بعد از جدا کردن سهم ورثه فرض بر از ماترک مابقی به قرابت بر ها خواهد رسید.پسران متوفی همیشه قرابت بر هستند.

بر اساس ماده 893 قانون مدنی بعضی از ورثه همیشه فرض بر می باشند مثل زوجه اگر چه سهم آنان در شرایط مختلف متفاوت باشد.

بعضی از ورثه نیز همیشه قرابت برند مثل پسران متوفی.

بعضی از ورثه نیز گاهی فرض بر و گاهی قرابت برند مثل پدر متوفی.اگر متوفی دارای فرزند باشد یک ششم از ترکه را سهم می برد.اما اگر متوفی فرزندی نداشته باشد قرابت بر است.

تحریر ترکه و مهر و موم آن:

تحریر ترکه به معنی آن است که کل ماترک متوفی صورت برداری شود و دیون وی نیز مشخص گردد.در واقع این کار برای این است که اموالی که خصوصا دارای سند مالکیت نیستند و انتساب آن به متوفی نیاز به رسمیت دارد سریعا مشخص شده در عین حال میزان بدیهی های متوفی نیز مشخص گردد تا باقیمانده اموال و کفایت دارایی مشخص شود.

مهرو موم ترکه زمانی اتفاق می افتد که بین ورثه در مورد ترکه اختلاف وجود دارد.بنابراین ممکن است شخصی از ورثه تقاضای مهروموم آن را بکند تا اموالی از ماترک بدون آگاهی دیگران از آن جدا نشود.در این شرایط بعد از تنظیم صورت تحریر ترکه این اموال در اختیار امینی قرار می گیرد تا زمانی که به تقسیم توافقی یا قانونی برسد.

شرایط و موانع ارث:

اولین شرط ارث زنده بودن در حین فوت مورث است.پس اگر فرزندی قبل از پدر خود فوت نماید بعد از فوت پدر نوه های این فرزند در صورت وجود فرزندان دیگری برای متوفی نمی توانند ادعایی برای ارث داشته باشند.

اگر دو نفر همزمان فوت نمایند هیچ کدام از دیگری ارث نمی برد.البته این مورد دارای استثناها و موارد خاصی نیز می باشد.

موانع ارث یعنی مواردی که باعث می شود یک ورثه قانونی از ارث محروم گردد.این موانع شامل موارد زیر است:

1. قتل:اگر وارثی مورث خویش را به قتل برساند از ارث او محروم می گردد.
2. کفر:شخص کافر از شخص مسلمان ارث نمی برد.
3. ولد الزنا:فرزند شرعی و قانونی شخص تنها کسی است که از ارث بهره دارد. فرزند ناشی از زنا و فرزند خوانده از ارث پدر محرومند.

اصطلاحات وراث:

ابوینی:به معنی رابطه شخص با دیگری هم از طریق پدر و هم از طریق مادر می باشد.

ابی: به معنی رابطه شخص با دیگری تنها از طریق پدر می باشد.بدین معنا که پدر آنها یکی است ولی مادرشان متفاوت می باشد.

امی: بر عکس حالت فوق این رابطه خویشاوندی تنها از طریق مادر است و پدر ها متفاوتند.

اخوه: در بحث ارث شامل خواهران و برادران می گردد.

اخوال: به معنی دایی ها می باشد.

اعمام:یعنی عموها.

بالسویه :یعنی به صورت مساوی.

مرضیه توانگر وب‌سایت

لیسانس حقوق و کارشناسی ارشد حقوق پزشکی پاسخگوی شما عزیزان هستم