سهم‌الارث نوه از پدربزرگ و مادربزرگ: قواعد حجب و شرایط آن
یکی از دغدغه‌های پرتکرار در مباحث ارث، سهم‌الاررث نوه‌ها از دارایی پدربزرگ و مادربزرگشان است. آیا نوه‌ها مستقیماً وارث محسوب می‌شوند یا وجود فرزندان متوفی مانع ارث‌بری آن‌ها می‌گردد؟ در حقوق ایران، قواعد پیچیده‌ای برای پاسخ به این پرسش وجود دارد که محور اصلی آن، مفهوم "حجب" است.
در این مقاله، ما به شکلی ساده و کاربردی، به بررسی قواعد ارث نوه‌ها، جایگاه آن‌ها در طبقات وراث و شرایط اجرای قاعده حجب می‌پردازیم تا شما بتوانید درک روشنی از حقوق مالی خود یا عزیزانتان به دست آورید.
جایگاه نوه در طبقات وراث حقوق ایران: وارث طبقه دوم
قانون مدنی ایران، وراث را در سه طبقه اصلی دسته‌بندی کرده است و تنها در صورتی که هیچ وارثی از طبقه مقدم وجود نداشته باشد، نوبت به طبقه بعدی می‌رسد. نوه‌ها (چه از طرف پسر و چه از طرف دختر) در طبقه دوم وراث قرار دارند، اما نحوه ارث‌بری آن‌ها منوط به یک شرط اساسی است: عدم وجود فرزندان متوفی.
قاعده حجب چیست؟ مانع ارث بردن نوه‌ها
در ادبیات حقوقی ارث، حجب به معنای منع شدن وارث نزدیک‌تر از بردن تمام یا بخشی از ارث، به دلیل وجود وارثی نزدیک‌تر به متوفی است. نوه که در طبقه دوم قرار دارد، به دلیل وجود فرزندان متوفی (عموها و دایی‌های خود)، از ارث پدربزرگ یا مادربزرگ محروم می‌شود. این نوع از محرومیت، تحت عنوان "حجب حِرمانی" شناخته می‌شود که وارث را به کلی از سهم‌الارث منع می‌کند.
به عبارت دیگر، تا زمانی که حتی یک نفر از فرزندان متوفی در قید حیات باشند، نوه‌ها هیچ سهمی از ارث نمی‌برند.
شرایط ارث‌بری نوه‌ها از متوفی
تنها در یک حالت است که نوه‌ها می‌توانند از پدربزرگ یا مادربزرگ ارث ببرند و آن هم زمانی است که:
- هیچ فرزند دیگری از متوفی در قید حیات نباشد.
در چنین شرایطی، نوه‌ها جایگزین (قائم‌مقام) پدر یا مادر فوت‌شده خود می‌شوند و سهم‌الارثی که به پدر یا مادرشان تعلق می‌گرفت را به ارث می‌برند. این روش ارث‌بری، قاعده ارث به طریق قائم‌مقامی نامیده می‌شود و میزان سهم نوه بر اساس جنسیت وراث اصلی محاسبه می‌گردد:
جدول سهم‌الارث نوه‌ها (در صورت نبود فرزندان متوفی)
| نوه | نحوه محاسبه سهم | مبنای تقسیم |
|---|---|---|
| نوه از طرف پسر | سهم پدر فوت‌شده (طبق قواعد پسر) | به نسبت سهم پدر و مادر متوفی |
| نوه از طرف دختر | سهم مادر فوت‌شده (طبق قواعد دختر) | به نسبت سهم پدر و مادر متوفی |
البته باید توجه داشت که تقسیم ارث میان خود نوه‌ها از یک طبقه (مثلاً نوه‌های یک پسر فوت‌شده)، طبق قاعده (سهم پسر دو برابر سهم دختر) انجام می‌شود.
برای آشنایی کامل با نحوه تقسیم ارث در این طبقه، می‌توانید به مقاله سهم الارث دختر و پسر از پدر مراجعه نمایید.
جمع‌بندی و توصیه حقوقی نهایی
قاعده حجب در نظام حقوقی ارث ایران، اصلی محوری است که ترتیب وراث را تعیین می‌کند. نوه‌ها وارثان باارزشی هستند، اما تنها در صورتی از پدربزرگ و مادربزرگ ارث می‌برند که هیچ فرزندی از متوفی در زمان فوت زنده نباشد. این موضوع، یعنی تقدم طبقه اول (فرزندان) بر طبقه دوم (نوه‌ها)، مهم‌ترین نکته‌ای است که باید به خاطر بسپاریم.
یادآوری مهم: هر پرونده ارث، شرایط منحصر به فرد خود را دارد و تکیه صرف به اطلاعات عمومی ممکن است شما را دچار اشتباه محاسباتی کند. لطفاً در امور حقوقی پیچیده، حتماً از مشاوره حقوقی تخصصی بهره ببرید.
نظرات حقوقی (۰)
هیچ نظری ثبت نشده است. اولین نظر حقوقی را شما ثبت کنید! 💬