مسدود کردن حساب بانکی صادرکننده چک برگشتی: مراحل و شرایط

چک برگشتی یکی از رایج‌ترین مشکلات در معاملات مالی است که می‌تواند دردسرهای زیادی برای دارنده چک ایجاد کند. خوشبختانه، قانون‌گذار برای حمایت از حقوق دارنده چک و کاهش تبعات چک‌های بلامحل، سازوکارهایی از جمله امکان مسدود کردن حساب بانکی صادرکننده چک برگشتی را پیش‌بینی کرده است. در این مقاله، به بررسی جامع مراحل و شرایط مسدود کردن حساب بانکی صادرکننده چک برگشتی بر اساس قوانین جمهوری اسلامی ایران می‌پردازیم.

چرا مسدود کردن حساب بانکی صادرکننده چک برگشتی اهمیت دارد؟

مسدود کردن حساب بانکی صادرکننده چک برگشتی، ابزاری قدرتمند برای دارنده چک است تا بتواند وجه چک خود را وصول کند. این اقدام فشار قانونی و مالی بر صادرکننده چک وارد می‌کند تا هرچه سریع‌تر نسبت به تسویه بدهی خود اقدام نماید. این راهکار، علاوه بر وصول طلب، می‌تواند از سوءاستفاده‌های احتمالی از چک نیز جلوگیری کند.

مراحل و شرایط مسدود کردن حساب بانکی صادرکننده چک برگشتی

مسدود کردن حساب بانکی صادرکننده چک برگشتی، چه از طریق مراجع قضایی و چه از طریق ثبت، دارای مراحلی مشخص و شرایطی خاص است که در ادامه به تفصیل توضیح داده می‌شود:

۱. از طریق مراجع قضایی (دادگاه)

یکی از متداول‌ترین روش‌ها برای مسدود کردن حساب صادرکننده چک برگشتی، پیگیری از طریق دادگاه است. این روش شامل مراحل زیر می‌شود:

الف) اخذ گواهی عدم پرداخت (برگشت زدن چک)

اولین و مهم‌ترین قدم، مراجعه به بانک محال علیه (بانکی که چک در آن صادر شده) و درخواست برگشت زدن چک است. بانک پس از عدم موجودی یا کسری موجودی، گواهی عدم پرداخت را صادر می‌کند که شامل اطلاعات مهمی از جمله مبلغ چک، تاریخ برگشت، و علت برگشت است. این گواهی برای هرگونه اقدام حقوقی بعدی الزامی است.

ب) تقدیم دادخواست مطالبه وجه چک و تقاضای توقیف اموال (از جمله حساب بانکی)

پس از اخذ گواهی عدم پرداخت، دارنده چک باید با مراجعه به دادگاه صالح (معمولاً شورای حل اختلاف برای مبالغ کمتر از ۲۰ میلیون تومان و دادگاه عمومی برای مبالغ بیشتر)، دادخواست مطالبه وجه چک را تنظیم و تقدیم کند. در کنار دادخواست اصلی، می‌توان همزمان درخواست توقیف اموال صادرکننده چک، از جمله حساب‌های بانکی وی را نیز مطرح کرد. این درخواست با عنوان "قرار تامین خواسته" یا "توقیف اموال قبل از صدور حکم" مطرح می‌شود.

نکات مهم در تقدیم دادخواست:

• مدارک لازم: اصل چک برگشتی، گواهی عدم پرداخت، کارت ملی دارنده چک.
• هزینه دادرسی: بر اساس مبلغ چک، هزینه‌ای برای دادرسی باید پرداخت شود.
• فوریت: اگر دارنده چک نگران انتقال یا پنهان کردن اموال توسط صادرکننده باشد، می‌تواند با پرداخت مبلغی تحت عنوان "خسارت احتمالی" (معمولاً درصدی از مبلغ چک)، تقاضای توقیف فوری اموال را مطرح کند تا نیازی به انتظار برای اثبات اعسار یا عدم اعسار نباشد.

ج) صدور قرار تامین خواسته و ابلاغ به بانک مرکزی و بانک‌های ذی‌ربط

در صورت موافقت دادگاه با درخواست توقیف اموال (قرار تامین خواسته)، این قرار به بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران و از طریق آن به بانک‌های مربوطه ابلاغ می‌شود. بانک‌ها موظفند به محض دریافت این دستور، نسبت به مسدود کردن حساب یا حساب‌های صادرکننده چک به میزان مبلغ چک و هزینه‌های دادرسی اقدام کنند.

۲. از طریق اداره ثبت اسناد و املاک کشور

علاوه بر مسیر قضایی، در برخی موارد امکان مسدود کردن حساب بانکی از طریق اداره ثبت اسناد و املاک نیز وجود دارد. این روش برای چک‌هایی قابل استفاده است که شرایط لازم‌الاجرا بودن سند عادی (مانند چک) را داشته باشند و مطابق با قانون صدور چک اصلاحی سال ۱۳۹۷، دارای شناسه یکتای صیادی باشند.

الف) مراجعه به دفتر اسناد رسمی یا اداره ثبت اسناد

دارنده چک برگشتی می‌تواند با در دست داشتن گواهی عدم پرداخت و اصل چک صیادی، به دفتر اسناد رسمی یا اداره اجرای ثبت اسناد مراجعه کند.

ب) درخواست صدور اجراییه

پس از احراز شرایط قانونی، دارنده چک می‌تواند درخواست صدور اجراییه برای وصول وجه چک را از طریق ثبت مطرح کند.

ج) توقیف حساب بانکی از طریق اداره ثبت

اداره ثبت پس از صدور اجراییه، می‌تواند دستور توقیف حساب‌های بانکی صادرکننده چک را به بانک مرکزی ابلاغ نماید. این روش معمولاً سریع‌تر از مسیر قضایی است، اما نیازمند رعایت دقیق‌تر برخی از شرایط قانونی چک است.

شرایط لازم برای مسدود کردن حساب بانکی

برای اینکه بتوانید حساب بانکی صادرکننده چک را مسدود کنید، باید شرایط زیر وجود داشته باشد:

• برگشت خوردن چک: مهمترین شرط، برگشت خوردن چک و اخذ گواهی عدم پرداخت از بانک است.
• عدم گذشت زمان قانونی: برای پیگیری کیفری چک، باید ظرف شش ماه از تاریخ صدور چک، اقدام به برگشت زدن آن کرد. برای پیگیری حقوقی، این محدودیت زمانی وجود ندارد، اما برای استفاده از مزایایی مانند صدور قرار تامین خواسته بدون تودیع خسارت احتمالی، بهتر است در مهلت قانونی اقدام شود.
• وجود موجودی در حساب مقصد: اگرچه هدف اصلی مسدود کردن حساب، توقیف موجودی است، اما حتی در صورت عدم موجودی کافی در زمان توقیف، حساب تا زمان تسویه بدهی یا رفع مسدودی از سوی مرجع قضایی/ثبتی، مسدود باقی می‌ماند و هر مبلغی که به آن واریز شود، توقیف خواهد شد.

جدول مقایسه مسدود کردن حساب از طریق دادگاه و ثبت

نتیجه‌گیری

مسدود کردن حساب بانکی صادرکننده چک برگشتی، راهکاری قانونی و مؤثر برای احقاق حقوق دارنده چک است. این فرآیند، چه از طریق مراجع قضایی و چه از طریق اداره ثبت، نیازمند آگاهی و اقدام به موقع است. درک صحیح مراحل و شرایط قانونی می‌تواند به شما در تسریع روند وصول طلب و جلوگیری از ضررهای بیشتر کمک کند. با این حال، با توجه به پیچیدگی‌های حقوقی، همواره توصیه می‌شود قبل از هرگونه اقدام، با یک وکیل متخصص در امور چک و اسناد تجاری مشورت نمایید تا بهترین مسیر قانونی را برای پرونده خود انتخاب کنید.