تفاوت اصلی در صلاحیت مراجع رسیدگی به شکایات پزشکی در ایران به نوع تخلف بستگی دارد. به طور کلی، سازمان نظام پزشکی به تخلفات انتظامی و صنفی رسیدگی می‌کند، در حالی که دادگاه‌ها به جرائم کیفری و دعاوی حقوقی می‌پردازند. در ادامه، این دو مرجع و سایر مراجع مرتبط را به تفصیل بررسی می‌کنیم.
۱. سازمان نظام پزشکی: رسیدگی به تخلفات انتظامی و صنفی
سازمان نظام پزشکی یک مرجع صنفی و تخصصی است که وظیفه رسیدگی به تخلفات انتظامی و حرفه‌ای جامعه پزشکی را بر عهده دارد.
- نوع تخلفات: مواردی مانند عدم رعایت موازین شرعی و قانونی در حوزه پزشکی، سهل‌انگاری در انجام وظایف، رعایت نکردن مقررات دولتی (مانند ساعت کار و تعرفه‌ها)، و سایر تخلفات صنفی که جنبه جزایی ندارند، در این سازمان بررسی می‌شوند.
- اهداف رسیدگی: هدف اصلی، حفظ نظم و اخلاق حرفه‌ای در میان پزشکان است. مجازات‌ها شامل توبیخ کتبی، درج در پرونده، تعلیق پروانه طبابت یا حتی ابطال آن می‌شود.
- مراحل شکایت: شکایت ابتدا در دادسرای انتظامی نظام پزشکی مطرح می‌شود. پس از بررسی مقدماتی و کارشناسی، پرونده به هیئت‌های بدوی و تجدیدنظر انتظامی ارجاع داده می‌شود. این مرجع صرفاً به تخلفات انتظامی رسیدگی می‌کند و حکم به پرداخت دیه یا حبس نمی‌دهد.
۲. دادگاه‌ها: رسیدگی به جرائم و دعاوی حقوقی
دادگاه‌ها مراجع قضایی هستند که به جرائم کیفری و دعاوی حقوقی رسیدگی می‌کنند.
- دادسرای ویژه جرائم پزشکی: این دادسرا که زیر مجموعه قوه قضائیه است، به جرائم پزشکی رسیدگی می‌کند. در شهرهای بزرگ، دادسرای ویژه‌ای برای این امور وجود دارد.
- نوع جرائم و دعاوی:
- جرائم کیفری: اگر قصور پزشکی منجر به فوت، نقص عضو یا صدمات بدنی جدی شود، پرونده در دادگاه کیفری مطرح می‌شود. در این حالت، پزشک ممکن است به مجازات‌هایی مانند حبس، دیه، یا جزای نقدی محکوم شود.
- دعاوی حقوقی: اگر هدف شاکی صرفاً مطالبه دیه یا خسارت مالی باشد و جنبه کیفری قضیه مطرح نباشد، پرونده در دادگاه حقوقی مورد بررسی قرار می‌گیرد.
- نقش پزشکی قانونی: در هر دو حالت کیفری و حقوقی، برای تعیین میزان تقصیر پزشک و رابطه آن با خسارت وارده، نظر پزشکی قانونی به عنوان کارشناس رسمی، بسیار حائز اهمیت است.
- تفاوت اصلی:هر دعوایی ماهیت متفاوتی دارد، اگر فردی صرفاً می‌خواهد پزشک از نظر صنفی تنبیه شود، به نظام پزشکی مراجعه می‌کند؛ اما اگر خواهان مجازات یا دریافت خسارت (دیه) باشد، باید از طریق دادگاه‌های عمومی یا دادسرای ویژه جرائم پزشکی اقدام کند.
۳. شورای حل اختلاف: راهکاری برای توافق سریع
این شورا به ویژه در مواردی که میزان دیه مورد مطالبه کم است (مثلاً زیر بیست میلیون تومان) یا طرفین مایل به سازش هستند، می‌تواند یک گزینه مناسب باشد.
- صلاحیت: شورای حل اختلاف امور بهداشت و درمان، با هدف صلح و سازش بین شاکی و پزشک تشکیل شده است. در صورت توافق طرفین، پرونده با سرعت بیشتری به نتیجه می‌رسد.
- مزایا: روند رسیدگی در این شورا معمولاً سریع‌تر و غیررسمی‌تر از دادگاه‌هاست.
جدول مقایسه مراجع رسیدگی به شکایات پزشکی
نتیجه‌گیری:
انتخاب مرجع مناسب برای شکایت از پزشک، به هدف شاکی بستگی دارد. اگر صرفاً به دنبال برخورد انتظامی با پزشک هستید، سازمان نظام پزشکی گزینه مناسبی است. اما اگر خواهان دریافت دیه یا مجازات کیفری برای پزشک هستید، باید از طریق دادگستری و دادسرای ویژه جرائم پزشکی اقدام کنید. در نهایت، برای پرونده‌های پیچیده‌تر و تخصصی، مراجعه به وکیل متخصص در امور پزشکی می‌تواند به شما کمک کند تا بهترین مسیر قانونی را انتخاب کنید.
