آیا در دعاوی چک می توان خسارت دیرکرد دریافت کرد؟
آنچه که عامه مردم با عنوان محاسبه سود چک برگشتی می شناسند با اصطلاح حقوقی خسارت تاخیر تادیه وجه چک قابل مطالبه می باشد.
بر اساس تبصره ماده 2 قانون صدور چک، هر خسارتی که ناشی از عدم پرداخت به موقع وجه چک بر دارنده وارد می شود قابل مطالبه می باشد.بر مبنای استفساری که از مجمع تشخیص مصلحت نظام در مورد این تبصره صورت گرفته است خسارت دیرکرد بر مبنای نرخ تورم بانک مرکزی از تاریخ چک از جمله خساراتی است که قابل مطالبه می باشد.
تبصره ماده 2 و نظریه مجمع هر دو حکایت از آن دارد که محاسبه سود چک برگشتی باید از تاریخ سررسید چک باشد .اما در رویه بعضی از دادگاهها دیده می شود که در مواقعی که فاصله سررسید تا تاریخ اقامه دعوا به صورت نامتعارفی طولانی است ، مثلا چندین سال از تاریخ سررسید چک گذشته است خسارت را از تاریخ تقدیم دادخواست محاسبه می کنند.علت آن را نیز یک توافق فرضی برای اعطای مهلت به مدیون می دانند.که البته با توجه به متن صریح قانون و اسفساریه مجمع تشخیص به نظر می رسد این تصمیمی بر خلاف قانون می باشد.
چه زمانی خسارت تاخیر را محاسبه کنیم؟
محاسبه خسارت تاخیر تادیه در دعاوی حقوقی مطالبه وجه چک همراه با سایر خسارات دادرسی همزمان با طرح دادخواست قابل مطالبه است . دادگاه به مطالبه وجه چک رسیدگی نموده و چنانچه خواهان را محق در دریافت وجه چک دید برای سایر خسارات دادرسی نیز به صورت همزمان رای صادر می نماید.
اما در روش های دیگر مطالبه وجه چک محاسبه سود چک برگشتی همزمان با اصل دعوا قابل طرح و رسیدگی نمی باشد.
در دعاوی کیفری چک چنانچه متهم محکوم گردید باید بعد از اتمام رسیدگی دادخواست مطالبه خسارت تاخیر تادیه را تقدیم دادگاه یا شورای حل اختلاف نمود.مطالبه خسارات کمتر از 20 میلیون تومان در صلاحیت شورای حل اختلاف و بیشتر از آن در صلاحیت دادگاه می باشد.
در مطالبه چک از طریق اجرائیه دادگاه نیز فقط می توان اصل مبلغ چک را از دادگاه دریافت کرد و محاسبه سود چک برگشتی و سایر خسارات دادرسی را باید به صورت جداگانه و با تقدیم دادخواست مطالبه نمود.
در مطالبه وجه چک از طریق اجرای ثبت نیز چون این مرجع صلاحیت رسیدگی ندارد باید خسارات را با تقدیم دادخواست از دادگاه مطالبه نمود.
نکته مهم در محاسبه سود چک برگشتی این است که صدور حکم بر دریافت خسارت تاخیر در پرداخت چک نیازمند به رسیدگی و اثبات حقانیت نبوده و همین که چک از تاریخ سررسید با تاخیر پرداخت گردد بر این خسارت حکم صادر می گردد.
نکات کاربردی:
اگر مطالبه خسارت تاخیر به صورت جداگانه انجام شود باید به دادگاهی که حکم اصلی را صادر کرده ارسال شود .
چنانچه این تاخیر در پرداخت خسارتی غیر از تاخیر را برای دارنده ایجاد نموده باشد این خسارت قابل مطالبه است.محاسبه سود چک برگشتی که بر اساس مقررات نظام بانکی انجام می شود بر مبنای تورم و کاهش ارزش پول بوده و ممانعتی برای مطالبه سایر خسارات ممکن ندارد.
هر چند در رویه معمول دادگاهها محاسبه خسارت از تاریخ سررسید چک و بر مبنای نرخ تورم اعلامی از طرف بانک مرکزی می باشد ، اما اگر قرارداد خصوصی بین طرفین منعقد شده و خسارتی متفاوت برای تاخیر در پرداخت مورد توافق قرار گرفته باشد دادگاه قرارداد طرفین را ملاک محاسبه قرار خواهد داد.
در آراء دادگاهها فقط عنوان می گردد خسارت تاخیر تادیه از تاریخ سررسید چک و معمولا مبلغی برای آن قید نمی شود.این مبلغ بعدا توسط اجرای احکام و به آخرین نرخ تورمی اعلامی محاسبه می گردد .اگر تا زمان اداء دین مدت زیادی فاصله قرار بگیرد این خسارت با مرور زمان بیشتر می گردد.
اگر مدیون ادعای اعسار از پرداخت دین نماید و حکم قطعی اعسار ایشان ثابت شود محاسبه خسارت تاخیر تادیه از همین تاریخ متوقف می گردد.
در مورد ورشکسته نیز با صدور حکم قطعی ورشکستگی گرفتن خسارت تاخیر از تاریخ توقف تاجر ممنوع می شود.
چک یک ابزار شناخته شده در معاملات است که اکثر مردم دعاوی مربوط به آن را نیز ساده می پندارند.اما حقوق و وظایفی برای دارنده ،صادرکننده ،ظهرنویس یا ضامن چک وجود دارد که رعایت آنها شما را به بیشتر از آنچه تصور می کنید خواهد رسانید و عدم رعایت آنها حقوق مسلمی از شما را زائل خواهد نمود.
یاری گرفتن از وکلای دادگستری در زمینه دعاوی چک مسیر شما را کوتاه تر کم ، هزینه تر و با موفقیت تضمین شده بیشتری همراه خواهد نمود.
