آیا نشر اکاذیب در شبکه‌های اجتماعی جرم است؟ بررسی حقوقی

جرم نشر اکاذیب در فضای مجازی چیست؟

نشر اکاذیب به معنای پخش و توزیع دروغ‌ها و مطالب خلاف واقع است. وقتی این عمل در فضای مجازی و از طریق سامانه‌های رایانه‌ای یا مخابراتی (مانند تلگرام، اینستاگرام و سایر شبکه‌های اجتماعی) اتفاق می‌افتد، به آن "نشر اکاذیب رایانه‌ای" می‌گویند. برای تحقق این جرم، دو رکن اساسی لازم است:

• انتشار مطالب کذب: یعنی مطلبی که منتشر می‌شود، دروغ و خلاف واقعیت باشد.
• قصد اضرار به غیر یا تشویش اذهان عمومی/مقامات رسمی: انتشاردهنده باید با این قصد اقدام به نشر اکاذیب کند، حتی اگر ضرری هم وارد نشود، صرف داشتن این قصد برای تحقق جرم کافی است (این جرم یک جرم مطلق است).

قوانین مرتبط و مجازات نشر اکاذیب

قانون‌گذار ایران در ماده ۶۹۸ قانون مجازات اسلامی (بخش تعزیرات) و به طور خاص‌تر در ماده ۱۸ قانون جرایم رایانه‌ای، به جرم نشر اکاذیب در فضای مجازی پرداخته است.

مجازات‌های پیش‌بینی شده برای نشر اکاذیب در فضای مجازی عبارتند از:

• حبس: از ۹۱ روز تا ۲ سال.
• جزای نقدی: از ۵ میلیون ریال تا ۴۰ میلیون ریال.
• هر دو مجازات: یعنی هم حبس و هم جزای نقدی.

تفاوت نشر اکاذیب با توهین و افترا

گرچه این جرایم ممکن است در برخی موارد هم‌پوشانی داشته باشند، اما تفاوت‌های کلیدی بین آن‌ها وجود دارد:

در مواردی که انتشار مطالب خلاف واقع باعث هتک حیثیت یا آبروی افراد نیز شود، ممکن است مجرم تحت عناوین افترا یا توهین نیز مورد پیگرد قرار گیرد. همانطور که در مقاله "مصادیق جرم افترا و توهین و نحوه اثبات آن در دادگاه" به تفصیل توضیح داده شده است، هر یک از این جرایم شرایط و مجازات‌های خاص خود را دارند.

نحوه شکایت و پیگیری

اگر فردی قربانی نشر اکاذیب در فضای مجازی شود، می‌تواند با مراجعه به دادسرای جرایم رایانه‌ای، شکایت خود را پیگیری کند. این جرم، در بسیاری از موارد قابل گذشت است، به این معنی که با رضایت و گذشت شاکی، تعقیب کیفری متوقف می‌شود.

اهمیت مشورت با وکیل

با توجه به پیچیدگی‌های قوانین مربوط به فضای مجازی و جرایم مرتبط با آن، و همچنین لزوم اثبات قصد و نیت مجرم، توصیه می‌شود در صورت مواجهه با چنین مواردی، حتماً با یک وکیل متخصص در امور جرایم رایانه‌ای مشورت کنید. یک وکیل می‌تواند شما را در فرآیند شکایت و پیگیری حقوقی یاری رساند و از حقوق شما دفاع کند.